Geplaatst 13-2-2013

History is an art which must not neglect the known facts.

Wie de huidige financiële crisis wil bevatten en kunnen beoordelen, zal kennis moeten hebben van meer als een handvol geschiedenis. Dit boek zal het handenvol bieden. De opmars van de Industriële revolutie zou niet mogelijk zijn geweest zonder een gelijkwaardige (r)evolutie op het terrein van ondernemingsrecht en dat van financiering en monetair beleid. Mijn boek zal vanaf circa 1800 met grote stappen door deze enerverende geschiedenis heen gaan wandelen. Selectief, door zich daarbij te richten op de evolutie van het functioneren van banken, centrale banken en de rol van hard en zacht geld in het internationale handelsverkeer. In kaders zal aansluiting worden gezocht bij het heden.

Historische crises, die diepe sporen nalieten, zullen de revue passeren. De crisis van Overend-Gurney in 1866 leidde tot geheel nieuwe inzichten op het functioneren van centrale banken in tijden van crises. Een story die het heden veel te vertellen heeft. De Wall street Paniek van 1907 toont aan, dat een gevaarvolle bankencrisis zeer wel door banken zelf met succes bestreden kan worden. Zonder dat belastingbetalers de rekening gepresenteerd krijgen.

De financiële crisis van juli 1914 liet er geen twijfel over bestaan dat in noodsituaties conservatief-liberale regeringen moeiteloos hun ideologie terzijde kunnen schuiven en overstappen op volledig staatsgeleide economieën. In 1919 de stap terug maakten, maar met zoveel tekortkomingen dat de crisisjaren 1929-1933 nagenoeg onvermijdelijk waren. Er werden nu de juiste lessen uit getrokken. Na 1945 werden financiële markten aan banden gelegd. Tegelijkertijd werden extreme politieke stromingen, communisme en fascisme, geneutraliseerd met de Welfare State. Niet alleen een socialistisch concept, maar verwoord in het Atlantisch Charter, geesteskind van Roosevelt en Churchill.

Al het goede is maar tijdelijk. Na 1989 keerde het conservatief- liberalisme van laisser faire, met de sociaal-democratie als collaborateur, in een verwaterde vorm terug. Financiële markten kregen weer de ruimte die zij na 1919 genoten, in Europa extra geholpen met een euro zonder politiek fundament. Zeepbellen van allerhande snit bouwden zich op. Niet alleen in de US, ook in Ierland, IJsland, Spanje, Italië, Griekenland en zowat alle euro-landen. De crisis van na 2007 - tot op de dag van vandaag - was onontkoombaar. Wat Nout Wellink ook mag beweren.

Mijn boek zal openen met de story van de Amsterdamsche Wisselbank, waarvan in 2009 nogal onopvallend het 400-jarige geboortejaar werd herdacht. Jan-Peter Balkenende hield een gloedvolle speech voor het Amsterdam Financial Forum. Inclusief zijn onvermijdelijke historische miskleunen. Evengoed kan het business model van de Amsterdamsche Wisselbank ons nog veel leren.